Zacznijmy więc od pierwszego z elementów: nauki. Nauka jako koncept z czasem przerodziła się z machiny tłumaczącej otaczający nas świat w istną kopalnię pomysłów dla inżynierii, a więc praktycznych jej zastosowań. Powszechna komercjalizacja rozważań (przekształcająca je w rozwiązania) sprawia, że naukę trudno uprawiać, jeśli nie przynosi ona pieniędzy. Kiedyś – rozwiązywanie problemów w praktyce mocno różniło się od dywagacji teoretycznych. Obecnie – większość postępu w możliwościach zmieniania świata zawdzięczamy ogólniejszym teoriom przewidującym wyniki eksperymentów, nie charyzmie ludzkiej i zdolności np. do prowadzenia wojny.
Nauka wreszcie ma określoną hierarchię. Paradoksalnie na samym końcu rezydują rozwiązania naszych codziennych ludzkich problemów. Z drzewa nauki dopiero z jego drobnych gałęzi zbieramy owoce technologii służące polepszeniu życia ludzkości. Na samym początku jest filozofia i etyka, która postęp naszego życia uznaje za jeden z głównych celów nauki i technologii i z nią, i tylko z nią, synergetyka ma wspólne korzenie. Pomiędzy korzeniami a owocami mamy długi łańcuch praw logiki określających ramy aksjomatów matematyki, zamaszyście wyznaczających pole możliwych twierdzeń powiązanych nierozerwalnym dowodzeniem dedukcyjnym. Daje nam to fundament do tworzenia teorii fizycznych, chemicznych, potem biologicznych i społecznych – w długim ciągu indukcyjnego wnioskowania.
Lecz nauka jako całość (aż do poziomu etyki) nie odpowiada na najważniejsze pytanie naszej egzystencji. Co więcej: nawet go nie zadaje, bo nie może. Przez swój obiektywizm odbiera sobie prawa do ocen jakości różnych form egzystencji. W rezultacie technologia jest amoralna, pozbawiona moralności w sensie braku przebywania na tej samej płaszczyźnie z nią – to dlatego technika laserowa może być użyta do cięcia nie tylko blach, ale i ludzkiego ciała oraz oślepiania, a także do odczytywania płyt DVD. Z kolei technologia podziału atomu to sama bomba, ale i bardzo przydatna energia oraz produkcja izotopów do ratujących życie aparatów do naświetlania, dla ludzi chorych na nowotwory.
Nauka nie ma prawa być moralną, bo tak naprawdę nie ma niczego wspólnego z moralnością – nie ma bowiem technologii całkowicie złej, tak samo jak nie ma tylko dobrej. Owoce dziedzin nauki to narzędzia typu np. młotek, i od człowieka zależy, czy użyje młotka do wbijania gwoździ czy do rozbijania ludziom głów. Nawet technologie medyczne mogą być przecież użyte do uśmiercania, a nie do skutecznego leczenia ludzi, to dlatego tylko w przypadku bakterio- i wirusologii zabrania się publikowania osiągnięć ułatwiających pozyskanie bądź tworzących broń biologiczną.
Nauka to zbiór pytań, lecz rezultatem jej poczynań (rezultatem jej uprawiania) jest zaledwie zbiór odpowiedzi, bo zrozumienie daje ludzkości narzędzia do zmieniania świata na taki, jaki byśmy chcieli uzyskać. Pytania są prekursorem praktycznego efektu istnienia nauki i stanowią o jej istocie, ale zbiorem odpowiedzi pozostaje nauka wcielona w życie. Kiedy wracasz ze szkoły – rodzice pytają Cię, czego się nauczyłeś, a nie: jak poszerzyłeś horyzont pytań, na które nadal brakuje odpowiedzi? Wiedza daje nam władzę nad otoczeniem, nagina rzeczywistość zgodnie z naszą wolą. Potrzebujemy więc nowej dziedziny nauki, która będzie rozważać, co z tą całą władzą powinniśmy zrobić.
Przykładowa nazwa na tę dziedzinę to synergetyka. Synergetyka pyta, jak powinniśmy naszą rzeczywistość odmieniać. Jest to równie ważna kwestia, co cała reszta nauki, której rezultatem jest zwiększanie zakresu możliwych rzeczywistości będących rezultatem działania zgodnego z nauką, czyli skutecznego.
Podstawą dla tej dziedziny humanistycznych rozważań jest utylitaryzm, czyli jak najogólniejsze zrozumienie konsekwencji naszych działań i dążenie do tych lepszych w ogólnym rozrachunku, przy jednoczesnym przekonaniu, że powinniśmy wykorzystywać nasze możliwości jak najoszczędniej, bo przez to osiągniemy efekt jak najmniejszym kosztem.
Zbigniew Galar
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz